O‘RTA ASRLARDA NASAF VOHASI ALLOMALARINING FIQHIY ILMLAR RIVOJIGA QO‘SHGAN HISSASI
Keywords:
Islom dini, fihq ilmi, faqih, Nasaf vohasi, fiqh maktabi, hanafiy mazhabi, Abu Muti’ Makhul Nasafiy, Abul Yusr Ali ibn Muhammad Bazdaviy, Ishoq Navqadiy, Abu Hafs Nasafiy.Abstract
Ushbu maqolada IX – XII asrlarda Nasaf (Qarshi) vohasida kamol topgan allomalarning islom huquqshunosligi – fiqh ilmi rivojiga qo‘shgan hissasi va ular tomonidan qoldirilgan ilmiy merosning ahamiyati haqida tarixiy manbalar va so‘nggi yillarda yaratilgan adabiyotlar asosida so‘z yuritiladi.
Islom dini tarqalishi jarayonida turli din va mahalliy urf-odatlar bilan duch kelishi natidasida islom huquqshunosligi – fiqh maktablari yuzaga keldi. Fiqh ilmi musulmon huquqshunosligi va shariat qonun-qoidalarini ishlab chiqish bilan shug‘ullanuvchi soha bo‘lgani uchun u diniy ilmlar qatoriga kiritilgan.
Movaruonnahrda hanafiy mazhabi tarqala boshladi. Mazkur mazhab ta’limoti asosida Buxoro va Samarqand shaharlarida Movarounnahr fiqh maktabi tashkil topdi. VIII asrning oxiri – IX asrning boshlarida Nasafda fiqhshunoslik maktablari vujudga kelgan. Movarounnahrning mashhur shaharlaridan biri Nasaf shahri islomning turli ilmlarini o‘zida mujassam etgan zabardast olimlarni voyaga yetkazdi.
References
Kattayev K., Kattayeva G. Buyuk huquqshunos allomalar (Fiqh, hadis, tavsir, kalom ilmi allomalari). – Toshkent: “Qaqnus”, 2020. 28-bet.
Nodir Nabijon o‘g‘li. Usul ul-fiqh haqida saboqlar. – T.: “Toshkent islom universiteti”, 2008. – 140 bet.
Shayx Qosim ibn Abdulloh Quvnaviy. Fiqhiy atamalarning izohli lug‘ati. – Toshkent: Azon kitoblari, 2020. – 284 b.
Сюкияйнен Л.Р. Мусулманское право. – М., 1986. – С.68.
Адам Мец. Мусулманский ренессанс. – М., 1973. – С.179.
Abdulhakim Sha’riy Juzjoniy. Fiqh ilmi rivojida Markaziy Osiyo faqihlarining o‘rni // Toshkent islom universitetining ilmiy – tahliliy Axboroti, 2007 yil 3-son. 18 – 20-betlar.
Kamilov M. Movarounnahr fiqh ilmining rivojida Alouddin as-Samarqandiyning o‘rni va “Tuhfat al-fuqaho” asarining ahamiyati. Tarix fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya. – T., 2000. 35-bet
Ahmet Özel. Hanefi fıkıh alimleri. – Ankara: Turkiye diyanet vakfi yayinlari, 1990. – 784 бет.
Бартолд В.В. История Туркестана. – Соб. соч. в 9 т. т.2. Част И. – М., 1963. – С.122.
Kavakci Yusuf Ziya. XI ve XII asirlarda Karahaniylar davrinde Mavara’ al-Nahr Islam Nukukcilari. – Ankara, 1976. 305-bet. (322 bet)
Muhammad Nosir. Nasaf va Kesh allomalari (IX – XX asrlar). Tazkira. Qayta ishlangan va to‘ldirilgan 2-nashr. – T.: G‘afur G‘ulom NMIU, 2006. – 128 b.
Uvatov U. Abu Muti’ Makhul an-Nasafiy // Buyuk yurt allomalari. – T.: O`zbekiston, 2016. 199 – 200-betlar. (424 bet)
Шамсиддин Камолиддин. Новый источник по исторической географии Средней Азии. Новейшие исследования сочинения “ал-Канд фи зикр ъуламаъ Самарканд” Абу Хафс ъУмар ибн Мухаммада ан-Насафи. – Саарбрücкен: ЛАП, 2014. – C.119.
Kariev A. Burhon ad-din al-Marg‘inoniy va uning fiqhshunoslik tarixidagi o‘rni.: Tarix fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya. – T., 2001. 37-bet.
Abu Sa’d Abdulkarim ibn Muhammad ibn Mansur at-Tamimiy as-Sam’oniy. Nasabnoma. Tarjimonlar Abdulg‘ofur Razzoq Buxoriy va Komiljon Rahimov. – T.: “Hilol-Nashr”, 2017. 39-, 267-betlar. (336 bet)
Nasrullayev N. Lutfulloh Nasafiyning “Fiqhi Kaydoniy” asari va unga yozilgan sharh, hoshiyalar tahlili.: Tarix fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya. – T., 2012. 39-bet.
Abdulhakim Shar’iy Jo‘zjoniy. Islom huquqshunosligi, hanafiy mazhabi va O‘rta Osiyo faqihlari. – T.: “Toshkent islom universiteti”, 2002. 225-bet. (256 b.)
Islom. Ensiklopediya: A – H. Shayx Abdulaziz Mansur tahriri ostida. – T.: “O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti, 2017. 352-bet
Aminov H., Primov S. Hanafiy fihqi tarixi, manbalari istilohlari. Mas’ul muharrir Shayx Abdulaziz Mansur. – T.: “Movarounnahr”, 2017. 335-bet.
Nasrullaev N. Lutfulloh Nasafiyning “Fiqhi Kaydoniy” asari va unga yozilgan sharh, hoshiyalar tahlili.: Tarix fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya. – T., 2012. 41-bet.
Рустамов, Р. (2022). СОЦИАЛЬНАЯ ЗАЩИТА КАК ФАКТОР РАЗВИТИЯ ЧЕЛОВЕЧЕСКОГО ПОТЕНЦИАЛА. Scientific Collection «InterConf», (118), 41-49.
Rustamov, R. R. (2018). MODERN PROPAGANDA TECHNOLOGY AND THEIR MAIN PURPOSE. Научное знание современности, (10), 35-38.
